-Piše: Nik Gašaj

Narodna Republika Kina je najmnogoljudnija zemlja svijeta, sa preko 1,4 milijarde stanovnika. Teritorijalno je treća po veličini zemlja svijeta, ali stanovništvo je neravnomjerno raspoređeno, tako da u primorskom dijelu Kine živi preko 80 odsto stanovnika, a ostatak u centralnoj Kini i na Tibetu, gdje su najviši vrhovi na planeti. Kina je jedna od zemalja sa najdužom civilizacijom, starom nekoliko hiljada godina. Kad je Nil Armstrong stupio na Mjesec, jedino što je na Zemlji vidio bio je Kineski zid. I to je jedno od svjetskih čuda. Danas je očuvano preko 2.000 km tog zida, a nekada je bio dug oko 4.000 km.

Kad je izvršena agrarna reforma, podijeljeno je 500 miliona hektara zemlje, i to predstavlja jedno od svjetskih čuda. I još štošta. Sama cifra da u Kini živi preko milijardu i četiri stotine miliona ljudi nameće zaključak da je u toj zemlji potreban drugačiji način života, društvene organizacije i privređivanja i drugačiji politički sistem od ostalih. Jer možda je i najveće svjetsko čudo to da Kina uspijeva da prehrani milijardu i četiristo miliona stanovnika, i to uglavnom sopstvenim snagama.

Kina ima socijalistički politički sistem, a komunistička partija je osnovna poluga njene vlasti. Potencira se teza da se „funkcionisanje političkih institucija cijelog političkog sistema Kine ne može shvatiti i osigurati bez Komunističe partije i njene uloge”. Naime, polazi se od istorijskih zasluga KP Kine u izvođenju revolucije i stvaranju nove demokratske i narodne Kine, te da „od samog početka života nove Republike najvažnija, osnovna i rukovodeća politička institucija, u odnosu na cijeli politički sistem, jeste Komunistička partija”. Međutim, u sklopu postupne demokratizacije Kine, Komunistička partija je bila „velikodušna” i na kraju se opredijelila za koncept specifičnog političkog pluralizma i višestranačja.

Bez obzira na sva ograničenja toga koncepta i na činjenicu da Komunistička partija Kine još uvijek drži sve poluge vlasti u svojim rukama, u Kini danas, pored KPK, postoje mnoge druge stranke, kao što su: Demokratski savez, Revolucionarni komitet Kuomintanga, Kineska seljačka stranka, Radnička demokratska partija, Partija puta pravičnosti, Kinesko udruženje za demokratsku nacionalnu izgradnju itd. Iako su te stranke još uvijek na margini političkog života Kine, bez stvarne moći i uticaja, samo njihovo slobodno i Ustavom zagarantovano djelovanje je za kineske prilike istorijski korak naprijed.

Kao što je poznato, kineski pisani jezik ne zasniva se na alfabetskom označavanju pojedinih slova u riječima, poput evropskih i drugih jezika. Tamo se svaki pojam označava slikom koja je kroz istoriju evoluirala, ili kombinacijom slika za dva ili tri pojma. To se naziva ideogramsko pismo.

Ideogramsko pismo je omogućilo stvaranje zajedničke književne baštine svih Kineza, te očuvanje njihove kulturne homogenosti i osjećanja zajedničke nacionalne pripadnosti.

Od uvođenja ekonomskih reformi 1978. godine kineska privreda je jedna od najbrže rastućih na svijetu sa konstantnim godišnjim stopama rasta oko 9 odsto. To je fantastična stopa. A znala je ići i do 18 ili 19 odsto rasta u pojedinim razdobljima. Krajem 2010. Kina je raspolagala daleko najvećim deviznim rezervama na svijetu. A od 2014. je najveća svjetska privreda prema paritetu kupovne moći. Kina je najveći svjetski izvoznik i drugi najveći uvoznik robe. Poslije kulturne revolucije, brzo je postala jedna od vodećih svjetskih tehnoloških sila, ulažući preko 100 milijardi dolara u naučna istraživanja.

Kineska Narodna Republika je ustanovljena 1949. godine. Prvim ustavom 1954. godine Kina je proglašena državom narodne demokratije. Tu se govori o izgradnji socijalizma. Godine 1975. se donosi Drugi kineski ustav koji je vrlo kratak, ima samo 30 članova. Kina je po tom ustavu proglašena socijalističkom državom. Za Komunističku partiju Kine se govorilo da je avangarda radničke klase i da je rukovodeće jezgro čitavog kineskog naroda. Primarnu ulogu imao je Mao Ce Tung.

Treći kineski ustav donosi se 1978. godine, ostaje na osnovnim premisima prethodnih ustava, a to je isticanje velike uloge partije uz naglašenu težnju za razvojem socijalističke demokratije. Sledeći kineski ustav, odnosno ustavne promjene donesene su 1982. godine. Po tim ustavnim promjenama, najvažnije institucije kineskog političkog sistema su: Nacionalni narodni kongres, Stalni komitet nacionalnog narodnog kongresa, predsjednik Republike i Državni savjet. Nacionalni narodni kongres ili Narodna skupština je jednodomno zakonodavno tijelo čiji se poslanici biraju posredno od strane Kongresa u provincijama, okruzima i gradovima. Po ustavu to je najviši organ državne vlasti.

Može se konstatovati da za svoja značajna razvojna dostignuća u raznim oblastima društva i države Kini nijesu smetali socijalističo državno uređenje niti Komunistička partija kao vodeća politička snaga. U političkoj teoriji je poznata formula komunizma: tehnika + humanizam = komunizam. Riječju, razvoj proizvodnih snaga i humanizam u međuljudskim odnosima. Međutim, drugo je pitanje što ta politička koncepcija nije dosledno sprovedena u konkretnoj praksi. Na primjer: Sovjetski Savez je razvio prvu komponentu, tj. tehniku – proizvodne snage i postigao visok stepen razvoja nauke i tehnologije, i time je ta komunistička zemlja postala svjetska atomska supersila, ali je, na drugoj strani, zapostavila drugu komponentu – humanizam u međuljudskim odnosima. Takođe, svjedoci smo da je krvavim raspadom bivše SFRJ komunizam zamijenjen ekstremnim nacionalizmom. Naime, kao što je poznato, na prostorima bivše Jugoslavije počinjeni su masovni ratni zločini i genocidi, tj. zločini protiv čovječnosti.
I na kraju, mnogi analitičari danas misle ako Kina nastavi ovakav tempo razvoja ona će u bliskoj budućnosti biti najjača privredna sila na svijetu. Jer ima ogroman ljudski i prirodni potencijal, a naučno-tehnološki razvoj je uzeo maha i uvodi poseban kombinovani model: planske socijalističke i tržišne privrede koji ide gotovo uporedo. U tom pravcu, Kina je mnogo ulagala u nauku, modernu tehnologiju i veliki dio posla je odradila sopstvenom pameću. Na nauku i tehnologiju se gleda kao na bitnu stvar za postizanje ekonomskih i političkih ciljeva. Takođe, učinila je značajne pomake u ekonomskoj liberalizaciji.
Sve u svemu, Kina je još uvijek velika nepoznanica i pitanje je šta će se u toj velikoj zemlji narednih godina stvarno desiti, kojim će putem Kina krenuti i hoće li opet iznenaditi svijet svojim originalnim rješenjima.

(Autor je politikolog)

---